1. Không khí sạch – tài nguyên quý giá đang dần cạn kiệt
Không khí là yếu tố thiết yếu duy trì sự sống, nhưng chúng ta thường coi đó là một nguồn tài nguyên “miễn phí” và vô tận. Thực tế đang chứng minh điều ngược lại. Tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng đã khiến hàng triệu người tử vong sớm mỗi năm, gây thiệt hại kinh tế và ảnh hưởng tiêu cực đến khí hậu toàn cầu.
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2022 có khoảng 99% dân số toàn cầu đang hít thở không khí không đạt chuẩn. Tại Việt Nam, các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM thường xuyên nằm trong danh sách thành phố ô nhiễm nhất thế giới (IQAir, 2023).
Vậy chúng ta có thể làm gì để cải thiện chất lượng không khí? Hãy cùng Shop Minh Anh tìm hiểu những giải pháp cấp thiết từ chính sách quốc gia đến hành động cá nhân.
2. Biện pháp cấp quốc gia: Chính sách và quy định pháp luật
2.1. Xây dựng Luật không khí sạch
Việt Nam hiện chưa có một Luật Không khí sạch riêng biệt. Việc ban hành luật chuyên biệt sẽ giúp:
- Định nghĩa rõ các chỉ số và tiêu chuẩn chất lượng không khí.
- Thiết lập cơ chế giám sát, xử phạt hành vi gây ô nhiễm.
- Phân quyền trách nhiệm giữa các cơ quan trung ương – địa phương.
Dẫn chứng: Hàn Quốc từ năm 2019 đã ban hành Luật Giảm Bụi Mịn, đưa các biện pháp khẩn cấp vào thực hiện khi AQI vượt ngưỡng, như giới hạn lưu thông xe, tạm dừng nhà máy.
2.2. Quy hoạch phát triển kinh tế xanh – đô thị thông minh
- Khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo (mặt trời, gió).
- Giảm lệ thuộc vào than đá – nguồn phát sinh bụi mịn và CO₂ lớn.
- Mở rộng diện tích cây xanh đô thị, tạo “lá phổi xanh” điều hòa khí hậu.
Dẫn chứng: Singapore với chiến lược “Garden City” đã nâng tỷ lệ che phủ cây xanh lên 47% diện tích đất và luôn duy trì AQI trong mức tốt (<50).
3. Giải pháp ở cấp độ công nghiệp và đô thị
3.1. Giám sát và kiểm soát khí thải công nghiệp
- Yêu cầu doanh nghiệp lắp thiết bị quan trắc khí thải tự động, truyền dữ liệu về Sở Tài nguyên & Môi trường.
- Cập nhật công nghệ sản xuất sạch hơn, sử dụng lọc bụi tĩnh điện, hấp phụ than hoạt tính.
Nguồn thông tin: Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE), đến năm 2023, chỉ có khoảng 30% nhà máy tại Việt Nam có hệ thống quan trắc khí thải tự động – đây là con số cần cải thiện mạnh mẽ.
3.2. Quản lý giao thông bền vững
- Phát triển hệ thống giao thông công cộng thân thiện với môi trường (xe buýt điện, metro).
- Cấm xe cá nhân cũ, xe sử dụng nhiên liệu diesel đời thấp lưu thông trong nội đô.
- Ưu đãi thuế cho phương tiện điện, hybrid.
Dẫn chứng: Bắc Kinh (Trung Quốc) giảm được hơn 30% nồng độ PM2.5 trong 5 năm nhờ cấm xe diesel cũ và phát triển xe buýt chạy điện.
4. Biện pháp cá nhân và cộng đồng
4.1. Hành động cá nhân: Ai cũng có thể góp phần
- Hạn chế đốt rác, đốt nhang, vàng mã.
- Ưu tiên đi bộ, xe đạp hoặc xe công cộng thay vì xe máy cá nhân.
- Trồng thêm cây xanh tại nhà, ban công, sân thượng.
Thông tin tham khảo: Một cây xanh trưởng thành có thể hấp thụ khoảng 22kg CO₂/năm và lọc hàng ngàn lít không khí (US EPA, 2020).
4.2. Cộng đồng dân cư chủ động giám sát môi trường
- Thành lập nhóm tình nguyện theo dõi AQI, phản ánh điểm nóng ô nhiễm lên chính quyền.
- Triển khai các dự án cộng đồng như phân loại rác tại nguồn, đổi pin cũ lấy cây xanh, v.v.
Dẫn chứng thực tế: Chương trình “Không khí sạch – Thành phố xanh” tại Đà Nẵng phối hợp với các tổ dân phố đã giúp giảm lượng đốt rác thải tự phát gần 40% trong năm 2022 (theo UNDP Việt Nam).
5. Ứng dụng công nghệ trong cải thiện chất lượng không khí
5.1. Cảm biến và mô hình dự báo chất lượng không khí
- Cảm biến giá rẻ IoT giúp đo AQI tại điểm cụ thể (trường học, khu dân cư).
- Mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) dự báo mức độ ô nhiễm theo thời gian thực.
Nguồn thông tin: Nền tảng PamAir.vn tại Việt Nam hiện đã phủ sóng hơn 600 điểm quan trắc không khí cộng đồng, giúp người dân tự theo dõi và đưa ra quyết định bảo vệ sức khỏe.
5.2. Máy lọc không khí cá nhân và công cộng
- Sử dụng máy lọc không khí tại nhà, văn phòng có HEPA filter.
- Một số quốc gia thử nghiệm tháp lọc không khí quy mô lớn tại quảng trường, công viên.
Ví dụ: Trung Quốc xây dựng tháp lọc không khí cao 100m tại Tây An, mỗi ngày lọc 10 triệu m³ không khí, giúp giảm PM2.5 đáng kể trong bán kính 10km.
6. Giáo dục, truyền thông và nâng cao nhận thức
6.1. Tích hợp giáo dục môi trường vào chương trình học
- Giúp trẻ em hiểu về ảnh hưởng của ô nhiễm không khí ngay từ nhỏ.
- Tổ chức hoạt động ngoại khóa như vẽ tranh, trồng cây, thuyết trình.
6.2. Truyền thông đại chúng và mạng xã hội
- Cập nhật AQI hàng ngày trên truyền hình, báo điện tử, ứng dụng điện thoại.
- Kêu gọi người nổi tiếng, KOLs lan tỏa thông điệp sống xanh.
Dẫn chứng: Chiến dịch “Chạy vì Không Khí Sạch” do Change Vietnam phối hợp với WHO đã thu hút hàng chục nghìn người tham gia và tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ.
7. Kết luận: Hành động hôm nay vì một tương lai sạch hơn
Cải thiện chất lượng không khí không phải là việc của riêng chính phủ, doanh nghiệp hay cá nhân – mà là nhiệm vụ chung của cả xã hội. Hít thở không khí sạch là quyền cơ bản của con người, nhưng để giữ được quyền đó, mỗi người cần chủ động thay đổi hành vi và tham gia vào giải pháp.
Bạn có thể bắt đầu từ hôm nay: không đốt rác, trồng thêm một chậu cây, kiểm tra AQI trước khi ra đường, chia sẻ bài viết này để nâng cao nhận thức cộng đồng. Từng hành động nhỏ, khi cộng lại, sẽ tạo nên một bầu không khí lớn sạch hơn, lành mạnh hơn cho thế hệ mai sau.